Het Amerikaanse Hooggerechtshof is actief bezig met het hervormen van het machtsevenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht, en laat dit op beslissende wijze kantelen ten gunste van presidentieel gezag en gerechtelijk toezicht. De komende beslissing in Trump v. Slaughter, gepland voor 8 december, is een voorbeeld van deze trend: het Hof staat op het punt de uitvoerende controle over federale agentschappen verder te consolideren, waardoor de toezichthoudende rol van het Congres wordt verminderd. Dit is geen geïsoleerde gebeurtenis, maar onderdeel van een langetermijnproject van de conservatieve rechters om de fundamenten van het Amerikaanse bestuur te herdefiniëren.
De erosie van de autoriteit van het Congres
Decennia lang heeft een fractie van rechtse rechtsgeleerden gepleit voor een sterkere uitvoerende macht. Nu, met een conservatieve supermeerderheid, verandert het Hof de theorie in werkelijkheid. De komende uitspraak in Trump v. Slaughter zal waarschijnlijk het vermogen van het Congres elimineren om werkelijk onafhankelijke federale agentschappen op te richten, waardoor hen de macht wordt ontnomen om te opereren zonder directe presidentiële inmenging. Dit komt overeen met eerdere beslissingen, zoals Trump tegen de Verenigde Staten (2024), waarin de brede presidentiële immuniteit werd gehandhaafd, inclusief de mogelijkheid om tijdens zijn ambtsperiode misdaden te plegen.
Deze verschuiving verzwakt het Congres fundamenteel. Het Hof verduidelijkt niet alleen de bestaande wetgeving; het herschrijft actief de regels van het bestuur, waarbij de macht wordt geconcentreerd in de handen van de uitvoerende macht en, in toenemende mate, de rechterlijke macht zelf.
De opkomst van gerechtelijk vetorecht
Naast het afnemende gezag van het Congres breidt het Hof zijn eigen invloed uit via de ‘grote vragendoctrine’. Hierdoor kan het Hof federaal beleid afschaffen als het van mening is dat dit de reikwijdte van de toestemming van het Congres te buiten gaat, waardoor de rechters feitelijk een veto krijgen over belangrijke acties van de uitvoerende macht. Het Hof is het nooit eens geworden over waar deze doctrine vandaan komt; sommigen beweren dat deze voortkomt uit een historisch precedent, terwijl anderen vage constitutionele principes aanhalen.
De realiteit is dat deze doctrine nieuw is. Gedurende het grootste deel van de Amerikaanse geschiedenis heeft het Hof dergelijke directe inmenging in de beleidsvorming van de uitvoerende macht vermeden. Nu claimt het het recht om wetten ongeldig te verklaren op basis van subjectieve interpretaties van wat een “belangrijke” kwestie is.
De unitaire uitvoerende macht en presidentiële controle
Aan deze veranderingen ligt de ‘unitary executive’-theorie ten grondslag, die stelt dat de president absolute controle heeft over alle uitvoerende functies. Deze theorie, ooit marginaal, wordt nu verdedigd door de conservatieve meerderheid van het Hof. Het argument berust op een vage regel in de Grondwet die stelt dat “de uitvoerende macht zal berusten bij een president.”
Het Hof heeft dit verdraaid tot de overtuiging dat de president volledige controle moet hebben over elke federale instantie en functionaris, ongeacht de pogingen van het Congres om onafhankelijk toezicht te creëren. Hierdoor kan de president naar eigen goeddunken hoofden van agentschappen ontslaan, zelfs als ze in overeenstemming met de wet handelen.
Historische context en de bedoeling van de oprichters
De agressieve herinterpretatie van de scheiding der machten door het huidige Hof is in strijd met de historische praktijk. De eerste Amerikaanse wetgevers creëerden commissies met leden die de president niet kon afzetten, waaronder benoemingen in de rechterlijke macht en de vice-president. Het eerste congres delegeerde brede bevoegdheden aan uitvoerende instanties, inclusief de macht om patenten te verlenen en territoria te besturen.
De opstellers van de Grondwet hadden een dergelijke rigide machtsverdeling niet voor ogen. Het huidige project van het Hof gaat niet over het herstellen van de oorspronkelijke bedoeling; het gaat over het opleggen van een nieuwe, ideologisch gedreven visie op bestuur.
De implicaties op de lange termijn
De acties van het Hof gaan niet alleen over het versterken van Trump; ze gaan over het permanent veranderen van de structuur van de Amerikaanse regering. Het Hof breidt zijn eigen gezag uit en verzwakt tegelijkertijd de wetgevende macht, waardoor toekomstige presidenten machtiger en minder verantwoordelijk worden.
Dit is een gevaarlijke trend, aangezien de nieuwe macht van het Hof niet zal verdwijnen wanneer een meer gematigde president aantreedt. Het precedent is geschapen en het machtsevenwicht is verschoven op manieren die blijvende gevolgen kunnen hebben voor de Amerikaanse democratie.
De herinrichting van de scheiding der machten door het Hof is een doelbewuste, berekende poging om de macht te concentreren in de uitvoerende en rechterlijke macht, waardoor de checks and balances worden ondermijnd die het Amerikaanse bestuur eeuwenlang hebben bepaald.
